به نقل از «ایمنا»

گشت‌وگذار به دل تاریخ گمشده اصفهان

تاریخ انتشار: ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۲۹۲۵۸

هر چه هست پیوند شکوه، تاریخ و معماری است هر خشت خشت این محله روایتگر برهه‌های از تاریخ شهر اصفهان است، روایتگر آرزوها، بیم‌ها و امیدهای مردمانی که تجلی آن در معماری بناها و خانه‌های تاریخی این محله نمایان است، اینجا جویباره قطعه‌ای از هزاران قطعه تاریخ گمشده اصفهان است.

به گزارش خبرنگار ایمنا، اگر تعریف از زادگاه خود نباشد به معنای واقعی شهر اصفهان یک موزه است، موزه از ادوار تاریخی مختلف که در جای‌جای این شهر قرارگرفته است این‌همه زیبایی و شکوه حتی در بدترین حالت ممکن حفاظت و نگهداری قابل‌تأمل است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کافی است چشم دل‌باز کنی و این زیبایی را ببینی.

جدا از عظمت و شکوهش، اصالت و خاص بودن آجر و کاشی‌کارهای بنا مرا به خود جلب کرده است، جلو می‌روم با دقت به آن نگاه می‌کنم، در اوج مرتفع بودن شکوهی دارد که هر بیننده را به خود جلب می‌کند، دستم را دراز می‌کنم و آجرهای قدیمی آن را لمس می‌کنم، با خود فکر می‌کنم این بنا با چه هدفی درگذشته تأسیس‌شده و چه افرادی از این بنا بازدید و یا حتی عبور کرده‌اند، درحالی‌که که غرق در زیبایی بنای (دو مناره دارالضیافه) شده‌ام و این افکار را در ذهنم مرور می‌کنم، شنیدن صدای که می‌گوید: «از این بناها در جویباره زیاد است و اگر بخواهید برای هرکدام از این بناهای تاریخی به این مقدار توقف کنید تور گردشگری تا شب ادامه خواهد داشت.» مرا به خود می‌آورد. به پشت سرم نگاه می‌کنم جمعیت ۳۰ نفره از فرد سالخورده تا نوجوان در این جمعیت دیده می‌شود، شاید تنها نقطه وصل همه افراد این جمعیت کارت مقوایی آبی‌رنگی باشد که عنوان «گردشگر» بر روی آن نوشته و همه بر گردن آویخته‌اند.

جلو می‌روم هیچ‌کدام از افراد برایم آشنا نیستند، جوان میان‌سالی که کت‌وشلوار سرمه‌ای‌رنگ پوشیده است می‌گوید: شما برای تور گردشگری «جویباره گردی» آمده‌اید». و پس از تائید من یکی از این کارت‌های مقوایی آبرنگ را به من می‌دهد که برگردن بیندازم. روی کارت را نگاه می‌کنم بر روی کارت آرم سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نوشته‌شده است کمی دقت می‌کنم متوجه می‌شوم بالای آن نام اداره گردشگری این سازمان آمده است، نام این اداره برایم بسیار آَناست از تور گردشگری «نیم رخ» تا رویداد گردشگری «شارستان» که کمتر از یک ماه است به مناسبت هفته فرهنگی اصفهان برگزارشده است مرا یاد فعالیت‌های اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان می‌اندازد.

درحالی‌که محو تماشای کارت هستم ناگهان راهنمای تور درباره بنای «دو مناره دارالضیافه» توضیح می‌دهد و در ادامه می‌گوید: «قدمت و کاربری این اثر تاریخی به دلیل فقدان کتیبه و گزارش‌ها تاریخی مکتوب، تابه‌حال مهجول مانده است، برخی از صاحب‌نظران قدمت این بنا را مربوط به قرن هشتم (اواخر دوره ایلخانی یا دوره آل مظفر) می‌دانند و کاربری آن را ورودی یک مهمانسرای مجلل احتمال داده‌اند.»

درحالی‌که راهنمای تور توضیحاتش درباره این بنا تمام می‌شود رو بله حضار کرده و تأکید می‌کند: «برای اینکه از برنامه زمان‌بندی تور عقب نمانیم، خواهش می‌کنم چهارباغ وار تردد نکرده و سریع‌تر حرکت کنید تا مکان‌های دینی بیشتر این محله را بازید کرده و بتوانم درباره آن توضیح دهم».

از کوچه و خیابان‌ها این محله رد می‌شویم، محله عجیبی است شاید بهترین توصیفی که می‌توان از محله جویباره کرد، محله‌ای با تضاد معماری است، اینجا معماری سنتی و مدرن باهم تلاقی پیدا کند کنار با قدمت ترین خانه‌های تاریخی اصفهان، خانه‌های مدرن با نمای سیمان بری بناشده است، اما این تلاقی و تضادها زیبایی و شکوه خانه‌های و بناهای تاریخی را برای گردشگران دو صدچندان کرده است حتی به گواه صحبت گردشگران خانه‌های تاریخی مخروبه و خالی از سکنه محله جویباره از خانه‌های مدرن و امروزی زیباتر است و حتی گاهی برخی گردشگران با مشاهده این خانه‌های تاریخی از دور آهی کشیده و می‌گویند: «ما چه ازدست‌داده‌ایم، خوش به حال گذشتگان که در این خانه‌ها زندگی می‌کرده‌اند.»

کنار ورودی یکی از کوچه‌های محله جویباره راهنمای تور توقف داده و از جمعیت دعوت می‌کند که در سایه ایستاده و به صحبت‌های او گوش دهند و در ادامه می‌گوید: «جویباره از قدیمی‌ترین محلات شهر اصفهان است که به جهت فراوانی آثار تاریخی به‌عنوان یکی از مراکز گردشگری جذاب شهر اصفهان محسوب می‌شود. استاد همایی معتقد است «کلمه جویباره که به تخفیف، جوبار و به‌صورت کامل‌تر جویباره نیز گفته و نوشته‌اند مرکب از دو کلمه (جو+ بار) یا (جوی + بار) است؛ یعنی موضعی که در کنار و نزدیک نهر و جوی واقع‌شده و چون جوباره در نزدیکی و ساحل زاینده‌رود بوده به این اسم نامیده شده است، افرادی که اصل این کلمه را جوانباره و جهانباره با جودباره و جهود باره یعنی محله جهودان یا جایگاه جوانمردی پنداشته‌اند، در اشتباه هستند.»

همچنین طبق نظر مرحوم محمد مهریار، جوباره معادل «جوش باره» یا «گوش باره» یعنی دروازه گوش یا جوش است و به دروازه گوش‌بر (یکی از چهار دروازه باستانی اصفهان) اشاره دارد. همچنین رفیعی مهرآبادی معتقد است: (جویباره از لغت جویبار و جایی در آن جوی آب روان باشد، سرچشمه گرفته است».

درحالی‌که راهنمای تور وقفه‌ای کوتاه می‌کند، گویی بغضی در صدای او پیچیده است، می‌گوید: «این محله را باید در دهه ۷۰ بازدید می‌کردید که چه خانه‌های تاریخی ارزشمندی داشت و افسوس که آن موقع نتوانستم از این خانه‌ها عکس گرفته تا امروز به دیگران این شکوه تخریب‌شده شهر اصفهان را نشان دهم».

این راهنما درحالی‌که که کنار دیوار مخروبه قدیمی استاده و حیاط یکی از خانه‌های تاریخی مخروبه این محله را با انگشت اشاره به گردشگران نشان می‌دهد، می‌گوید: «خانه‌ی خواجه کلیمی، خانه‌ی علامه فانی، خانه‌ی سید کاظم اعرابی، خانه بازار مرغی‌ها، خانه‌ی میرمیران، خانه‌ی رسول بقایی و خانه‌ی مرتضی عاصمی از خانه‌های تاریخی جوباره هستند. هر یک از این خانه‌ها متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی بوده و اکثر در لیست آثار ملی ثبت‌شده‌اند. اما در کنار آن بسیاری از این خانه‌ها که در معماری بی‌نظیر بوده‌اند طی سال‌های اخیر تخریب‌شده‌اند.»

مجدد به مسیر ادامه می‌دهیم و کوچه سربالایی را طی می‌کنیم تا به مقبره‌ای با درب سبزرنگ می‌رسیم، راهنما اشاره می‌کند که این مقبره‌ی پیرینه دوز است و در ادامه می‌گوید: «مقبره‌های تاریخی شعرا، عرفا، زهاد و پیروان طریقت، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری محله جویاره است که متأسفانه بعضی از آن‌ها به دلایل مختلف از بین رفته است. از مقابر این محله می‌توان به مقابرپیرپینه دوز، پیرپرنده، پیرغیبی، باباتون تاب، بابا متکا، بابا کماجی، باباقادر، بابا جوزاء، بابا اسماعیل، بابا بابالله، بابا عریان، بابا الهی، بابا صلت، خواجه تاج‌الدین، خواجه میرحسن و کمال‌الدین اسماعیل) اشاره کرد که ازجمله مهم‌ترین مقبره‌های محله‌های جوباره به شمار می‌روند که سرگذشت اکثر این افراد و دوره زندگانی آن‌ها مجهول است».

وی درحالی‌که که با حرکت دست به گردشگران اشاره می‌کند که حرکت کنند، در مسیر حرکت می‌گوید: «مقبره منسوب به محمدتقی اعتمادالدوله (ساروالتقی)، صدراعظم شاه، صفی و شاه‌عباس دوم که بناهای ارزشمندی از خود در اصفهان به یادگار گذاشته است، در این محله وجود دارد. این بنا داراری گنبد آجری دوپوسته است و خود قبر فاقد هرگونه کتیبه است و اطراف قبر نیز سنگ قبوری با قدمت دوره صفوی دیده می‌شود.»

درحالی‌که راهنمای تور تأکید می‌کند که گردشگران از هم جدا نشوند و همه باهم حرکت کنند ناگهان جلوی بنای که بالای آن کاشی‌کاری لاجوردی با عنوان «کنیسای آقا شکرالله (یعقوب مسجدی)» قرارگرفته توقف کرده و همه گردشگران را دعوت می‌کند که وارد این مکان شوند، از درب آهنی نخودی رنگ این کنیسه عبور کرده و وارد دالان آن می‌شویم، حس عجیبی است تصور من از کنیسه مکانی قدیمی با خشت‌های آجری و غیره است اما موزاییک‌های امروزی کف دالان کنیسه و لوستر کریستالی سالن داخل کنیسه تصورات را به هم می‌زند اما باوجود امروزی بودن سازه منبت‌کاری وسط، لاله‌عباسی‌های قدیمی با آرم ستاره داوود و غیره نوعی حس قدمت و تاریخی بودن ایجاد می‌کند.

درحالی‌که که همه با کنجکاوی تمام در حال عکس‌برداری یا مشاهده کتاب‌های تورات چیده شده هستند راهنمای تور به سمت محراب کنیسه رفته و رو به حضار می‌گوید: «کنیسه‌ها یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری محله جویاره است کنیسه‌ی سنگ بست، کنیسه‌ی ناسی، کنیسه‌ی بزرگ، کنیسه ملاربی، کنیسه کنجی، کنیسه‌ی موسی خیا، کنیسه سعیدیان، کنیسه ملانیسان، کنیسه‌ی شموئل گلی، کنیسه‌ی حاج الیاهو، کنیسه ملایعقوب، کنیسه‌ی شموئل حناساب، کنیسه خورشیدی، کنیسه‌ی شکرالله و کنیسه حزقیا پانزده کنیسه‌ی حال حاضر این محله هستند.»

راهنمای تور درحالی‌که پرده‌ای که شبیه سفره قلمکار اصفهان بوده اما با خط ابری بزرگ بر روی آن نوشته را کنار می‌زند، ادامه می‌دهد: «محراب کنیسه‌ها ازلحاظ جغرافیایی به‌طرف غرب (اورشلیم) بوده و عناصر تزئینی کنیسه‌ها به‌طورمعمول شامل ۱۰ فرمان حضرت موسی (ع)، شمعدان هفت شاخه و ستاره شش پر حضرت داوود (ع) است. سازه چوبی به نام میشکان (جایگاه قرارگیری پیش‌نماز) به‌طورمعمول مزین به هنر منبت‌کاری است. یکی از ویژگی‌های معماری کنیسه‌ها، داشتن پنجره‌های نورگیر روی سقف یا گنبد کنیسه است.».

پس از اتمام صحبت‌های راهنمای تور و گرفتن عکس‌های یادگاری از این محله خارج‌شده و باز راهی کوچه‌های محله جویباره می‌رسیم، ناگهان جلوی درب مسجد توقف کرده و راهنما رو به گردشگران کرده و می‌گوید اینجا مسجد پنجشنبه دین است و در ادامه دعوت می‌کند که وارد این مکان شویم. فضای عجیبی است هرچند ظروف پذیرایی، چراغانی و حتی پرچم‌های عزاداری محرم امروزی هستند اما معماری، تزئینات و گچ‌بری حاکی از قدمت تاریخی مسجد دارد.

راهنمای تور درحالی‌که که از گردشگران درخواست می‌کنند که بنشیند تا داستان این بنا را برای آن‌ها توضیح دهد، می‌گوید: «مسجد پنجشنبه دین یکی از مساجد دوره صفوی در محله جوباره است که دارای شبستان منحصربه‌فردی در بین مساجد شهر اصفهان است. شبستان این مسجد از چهار صفه با طاق و تویزه تشکیل‌شده و گنبد مسجد روی طاق چهار صفه قرارگرفته است. بر اساس کتیبه موجود، این بنای تاریخی در سال ۱۰۶۴ هجری قمری توسط شخصی به نام آقا علی سابونی پسر آقا عبدل ساخته‌شده است و گفتنی است مرحوم آیت‌الله زند کرمانی مدتی پیش‌نماز این مسجد بوده است».

پس از اتمام صحبت‌های راهنمای تور و خارج شدن از مسجد پنجشنبه دین راهنما رو به همه کرده و می‌گوید: «نمی‌توان در این فرصت کم تمام مکان‌های دیدنی این محله قدیمی اصفهان را بازدید کرد اما نکته‌ای که باید همه ما به آن توجه کنیم حفاظت و نگهداشت بافت تاریخی این محله‌ها است که هرکدام به‌عنوان یک‌دانه ارزشمند در شهر اصفهان محسوب می‌شوند و نباید گذشت این بناها در سایه بی‌توجهی برخی متولیان و سودجویی برخی افراد تخریب شوند.

ساعت را نگاه می‌کنم از ساعت ۱۸:۳۰ گذشته، هوا گرگ‌ومیش است گویی آسمان هم از این‌همه بی‌توجهی به این شکوه و تاریخ شهر دلش گرفته است درحالی‌که با ماشین از محله خارج و در مسیر برگشت ساختمان‌ها و بناهای امروزی که در بدترین نوع شکل معماری ساخته‌شده‌اند، افسوس خورده و از خود می‌پرسم: «ما چه ازدست‌داده‌ایم؟»

کد خبر 660640

منبع: ایمنا

کلیدواژه: جویباره محله جویباره شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق خانه های تاریخی محله جویباره راهنمای تور نگاه می کنم خانه ها شهر اصفهان کنیسه ها کنیسه ی خانه ی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۲۹۲۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بلایی که سر امامزاده ابراهیم(ع) افتاد ؛ هر خانه کمتر از ۱۰ دقیقه دچار حریق شد

به گزارش پارس نیوز ، به گفته فرماندار شفت؛ تاکنون 5 مورد آتش‌سوزی در منطقه در سال‌های ۱۳۷۵، ۱۳۷۸، ۱۳۹۲، ۱۳۹۶ و ۱۴۰۳ صورت گرفته ولی اینبار با وجود شرایط خاص منطقه و داشتن یک ماشین آتش‌نشانی ۲۵۰۰ لیتری و ایستگاه پمپاژ آب آتش‌نشانی، شهرک در آتش سوخت.

 

مهدی نقدی اظهار کرد: آتش سوزی اینبار بسیار متفاوت بود و شدت زیادی داشت؛ تا جایی که نزدیک شدن به صحنه و اطفای حریق غیر ممکن بود.

وی با بیان اینکه پروژه گازرسانی به روستای امامزاده ابراهیم در دست اقدام است و به محوطه حرم رسیده است، ادامه داد: مردم از کپسول گاز استفاده می‌کنند و در این حادثه آتش‌سوزی با خطرهای ناشی از انفجار مواجه بودیم که کار را برای مردم و آتش‌نشانان و امدادگران سخت می‌کرد.

نقدی با بیان اینکه آتش‌نشانان از شفت و احمدسرگوراب و نصیرمحله و شهرک صنعتی شفت و رشت و فومن برای کمک آمدند، گفت: سازه‌ها چوبی بودند و سرعت آتش را افزایش دادند، البته یک دیوار به طرف حرم امامزاده و یک ساختمان بتنی از گسترش آتش تا رسیدن آتش‌نشانان جلوگیری کرد، اگر آنها نبودند، بازار کامل می‌سوخت.

وی با اشاره به مصوبه شورای تامین شهرستان شفت درباره عدم الزام احداث سازه‌های چوبی، تاکید کرد: چون این روستا به شهرک چوبی معروف است، فقط نمای ساختمان‌ها می‌تواند طرح چوب باشد.

فرماندار شفت با قدردانی از جمعیت هلال احمر برای اسکان خانوارهای خسارت‌دیده، بیان کرد: اداره‌های آب و برق و بنیاد مسکن و صمت پای کارند. اکنون نیازمند برقراری روشنایی معابر و آواربرداری و کمک‌های بلاعوض هستیم.

خلیل بهروزی فر نماینده مردم نیز درباره ابعاد آتش‌سوزی امامزاده ابراهیم شهرستان شفت اظهار کرد: آتش‌سوزی محله امام‌زاده ابراهیم شامگاه چهارشنبه اتفاق افتاده و شروع آن هم از یک نانوایی در شهرک امام‌زاده ابراهیم بوده است و متأسفانه به دلیل وزش باد حریق به ساختمان‌های دو طرف نانوایی سرایت کرده و به جهت اینکه بافت این محله غالباً سنتی و خانه‌ها و ساختمان‌ها به طبقات از چوب ساخته شده و این چوب‌ها خشک بوده؛ آتش‌سوزی به سرعت گسترش پیدا کرده و شاید هر خانه کمتر از ۱۰ دقیقه دچار حریق شده و در آتش سوخته است.

وی با اشاره به اینکه محله امام‌زاده ابراهیم شفت بافت تجاری و مسکونی دارد، افزود: معمولاً طبقه هم کف خانه‌ها، مغازه و فروشگاه بوده و طبقات بالای آن مسکونی و محل سکونت خود اهالی بوده یا به عنوان مهمان‌پذیر برای پذیرش زائر و مسافر استفاده می‌شده است که به علت سرعت حریق و وسعت دامنه آتش‌سوزی، مردم فقط توانسته‌اند جان خود و خانواده و فرزندانشان را نجات دهند؛ از این جهت خوشبختانه تلفات جانی نداشتیم اما از آنجا که مردم فرصت خارج کردن هیچ چیزی از خانه‌ها و فروشگاه‌های خود پیدا نکردند، خسارات بسیار سنگینی بر مردم وارد شده است.

بهروزی فر در مجلس با اشاره به خسارت کامل آتش‌سوزی به منازل و اسباب و وسایل زندگی مردم و هم اجناس فروشگاه‌های آنان اضافه کرد: تقریباً می‌توان گفت به هر خانه و خانواده حداقل ۱۰ میلیارد تومان خسارت وارد شده است. درآمد مردم این محله به واسطه همین کسب و کاری بود که آنجا و از طریق رفت و آمدهای مسافران، گردشگران، زائران و …داشتند و متأسفانه الان منبع درآمد دیگری ندارند.

نماینده مردم فومن و شفت در مجلس در ادامه از تشکیل ستاد بحران در شهرستان شفت خبر داد و گفت: در جریان این جلسه تصمیماتی گرفته شده اما با استاندار گیلان در تماس هستیم تا حتماً امروز به اتفاق وی و مدیران کل مربوطه استان بازدیدی از محل آتش‌سوزی داشته باشیم تا تصمیم دقیق‌تر و جدی‌تری اتخاذ شود.

بهروزی‌فر ضمن تأکید بر لزوم توجه دستگاه‌های دولتی به مردم آسیب دیده، تصریح کرد: بزرگ‌ترین و شاید تنها کمک دولت این است که باید تسهیلاتی به مردم ارائه دهد تا حداقل بخشی از مشکلات آنان را حل کند اگر این تسهیلات داده نشود یا دیر اقدام شود، مردم آسیب شدیدتری می‌بینند، زیرا الان در شرایطی هستند که دیگر هیچ توان مالی ندارند که خودشان مجدد شروع به ساختن زندگی‌شان کنند. عملاً تمام زندگی شصت یا هفتاد ساله‌شان در چند دقیقه سوخته و الان حتی جای زندگی ندارند؛ بنابراین هر اقدامی هم که قرار است انجام شود، باید خیلی سریع شروع شود.

نماینده مردم فومن و شفت در مجلس با اشاره به اینکه این چندمین بار است که آتش‌سوزی در شهرک امام‌زاده ابراهیم شهرستان شفت اتفاق می‌افتد، تأکید کرد: تجربه نشان داده که در آنجا ماشین آتش‌نشانی برای اطفا حریق و مانور مناسب نیست، یعنی هر چند تا ماشین آتش‌نشانی هم داشته باشیم، امکان خاموش کردن این آتش نیست. چنان که در آتش سوزی در عرض چند دقیقه دو طرف محل با آتش بسته شد و عملاً آتش‌نشانی نمی‌توانست خود را به آتش برساند و به دلیل وزش باد سرعت پیشروی حریق بسیار بالا بود.

بهروزی‌فر در پایان تأکید کرد: تنها راه نجات محله امام‌زاده ابراهیم شفت از تکرار این آتش‌سوزی این است که شیرهای آتش‌نشانی در کل محله به صورت شبکه‌ای ایجاد شود تا در چنین مواردی بلافاصله بتوان از آن در نقطه ابتدایی آتش‌سوزی استفاده و آتش را خاموش کنند تا به جای دیگری سرایت نکند.